Crisis als kans

Als ik dit schrijf is de manifestatie van de Hollandse Zeilvloot voor Pampus op 9 juni nog maar net achter de rug, maar toch valt er al best iets te zeggen over het effect van de grootste samenkomst van zeilcharterschepen in de geschiedenis.
‘Never waste a good crisis’ is al maanden een veelgehoord cliché, maar slechts weinigen zullen de draagwijdte ervan aan den lijve hebben ervaren. Wie zelf door de crisis wordt geveld heeft begrijpelijkerwijs weinig oog voor de vrolijker kanten er-van. Toch kan een nadere beschouwing opbeurend werken. Ik doe een poging.
Voor bijna iedereen die bij de manifestatie aanwezig was, was het geluid van honderden scheepshoorns, vergezeld van het hijsen van evenzovele grote Hollandse driekleuren een emotioneel moment. Terecht: nog nooit was de stemming zo eensgezind, het beeld zo indrukwekkend. Dit protest tegen het ontbreken van toereikende steunmaatregelen, in een vloek en een zucht maar niettemin vlekkeloos georganiseerd, toonde in alle opzichten de kracht en schoonheid van de bedrijfstak. Het gegeven dat ook een flink aantal zeeschepen meedeed was een extra bonus: binnenvaart en zeevaart vormen in de praktijk toch vaak min of meer gescheiden werelden. Dat die nu samenkwamen was hartverwarmend.
Omdat de crisis bijna iedereen in gelijke mate treft, waren de gebruikelijke concurrentieverhoudingen, die al zoveel positieve ontwikkelingen hebben tegengehouden, in één klap weggevaagd. Geen geruzie tussen en met de boekingskantoren, geen gesteggel over wat de één wel doet en de ander niet kan of andersom. Dit ging om de schippereigenaren zelf, zonder agenten of tussenpersonen die wel ván, maar niet óp de schepen leven.
Iets waar ik al tijden op hoop en wat nu eindelijk gebeurde, was de onweersproken bestempeling van de schepen tot varend erfgoed. In erfgoedkringen mag dat soms nog omstreden zijn, maar dit zijn merendeels schepen van tussen de 100 en 150 jaar oud, weliswaar niet meer bouwstaatorigineel en (soms al meer dan vijftig jaar) aangepast aan veranderd gebruik, maar niettemin in aantal en verschijning de meest aansprekende vertegenwoordigers van ons nautische verleden, en nog steeds de iconen van een beroep dat naast de schippers en kapiteins een keur aan verwante bedrijven en ambachten in leven houdt.
In het internationaal verspreide nieuws werd de bedreiging van ‘de grootste historische zeilvloot ter wereld’ dus steeds terecht genoemd. De FVEN steunde openlijk de manifestatie, en ook dat is winst ten opzichte van het soms te gepolariseerde verleden.
Wat opviel in de doorgaans uitstekende mediaoptredens van de woordvoerders, was de ongebroken passie en oplossingsgerichtheid. Het is van cruciaal belang om het nog te vaak dominante slachtofferdenken te overstijgen. Dat vraagt eloquentie en abstractievermogen, optimisme en ondernemerszin; kwaliteiten die de woordvoerders volop demonstreerden: een apart compliment waard. Blijft de vraag of deze manifestatie nu ook een omslagpunt markeert. Zal de vloot in staat zijn om de gezamenlijkheid vast te houden, of beconcurreert iedereen elkaar straks weer even hard als voorheen om oude doelgroepen voor nog minder geld binnen te halen? Wijlen Willem van Gelder riep jaren geleden al dat de financiële marges en buffers te klein zijn voor een toekomstbestendige bedrijfsvoering. Deze crisis toont keihard aan hoe nodig het is – en maakt dat ook zonder gevaar voor kartelverwijten mogelijk – om nu eindelijk eens een reële prijs te gaan rekenen, desnoods tijdelijk verzacht in de vorm van een forse coronatoeslag. Met het (vermogende) Nederlandse publiek als nieuwe markt heeft die bal nog nooit zo mooi voor open doel gelegen. Wie zich straks weer als vanouds met dumpprijzen op Duitse scholen richt heeft in ieder geval niet door hoe je van de crisis een kans maakt. Maar voor wie – bijvoorbeeld – inzet op iets kleinere, goedbetalende groepen die getestnegatief aan boord komen bij een dito bemanning, zijn de mogelijkheden waarschijnlijk legio.
Dit is dus hét moment voor de boekingskantoren en losse schippers om de handen qua marketing flink ineen te slaan, wellicht met hulp van de Samenwerkende Maritieme Fondsen, die hun steun hebben toegezegd. Samen kun je nú scoren met (reclame voor) fantastische vliegvrije vakanties in de net prominent op tv getoonde Waddenwildernis of langs IJsselmeer en Zeeuwse Stromen. Op de eerstvolgende Sail lijkt me een nieuwe gezamenlijke presentatie – met verplichte aanwezigheid van de ministers van I&W en OCW – niets minder dan een must. Nog nooit is de Hollandse Zeilvloot zo wereldwijd positief in het nieuws geweest. Als dat kan worden vastgehouden en uitgebouwd, kan de toekomst er zelfs veel beter uitzien dan vóór corona. Hoe was het ook alweer? Alleen samen maak je een kans…