Het Juiste Doen

Het is nat en koud als ik aanschuif voor het ontbijt. Er staat een harde oostenwind en het motregent uit een laaghangend wolkendek. We praten over de te nemen route, maar veel nut heeft dat niet; de echte beslissingen worden toch pas straks genomen. Niettemin verdiep ik me na het ontbijt grondig in  de kaart en de weersvoorspellingen. Als navigator kun je maar beter goed voorbereid zijn.  Ik overleg met Duko, de schipper. De rest van de bemanning is bezig met het aanslaan van alle extra bijzeilen voor de wedstrijd. Ieder kent precies zijn taak.

De wedstrijd is ogenschijnlijk simpel. We moeten zeven havens af, maar de volgorde is aan ons. In- en uitvaren gebeurt  onder zeil. Met een tweemaster met 160 ton waterverplaatsing geen sinecure. Routering is allles. De wedstrijd duurt een dag of twee, drie en eindigt waar we gestart zijn.

Het signaal klinkt. In minder dan elf minuten staan grootzeil, bezaan, fok, kluiver en aap. Met krap 500 vierkante meter zeil lopen we al snel acht en een halve knoop. Duko houdt zijn opties open tot een uur na de start. Dan hakt hij de knoop door: "Koers 240!" We steken over naar de dichtstbijzijnde haven.

Daar volgen de commando's elkaar ineens razendsnel op. Aap en kluiver gaan als eerste naar beneden. Tussen de pieren vallen bezaan en grootzeil, in de havenkom volgt de fok. Voor top en takel drijven we uit. Nog vóór de kade gaat het anker erin en zwaaien we om. Als de kont tegen de palen tikt, ligt er meteen een achterlijntje vast. Direct daarna wordt het vertrek voorbereid.

Er zijn leiders die er in slagen om, veel vaker dan anderen, het juiste te doen. Hoe doen ze dat? Wat is hun instrumentarium? Handboeken zeggen dat ze over de juiste feiten moeten beschikken. Meten is weten. Een kwestie van je verstand gebruiken. Of is het meer? Soms moet je bijvoorbeeld afwachten. Pas als je alles op een rijtje hebt neem je een beslissing. Momentum is belangrijk. Dat moet je hebben: gevoel voor het momentum. Een kwestie van ervaring, fingerspitzengefühl, geduld en flow. En de feiten natuurlijk.

Maar de meest logische keuze is niet altijd de juiste. Op zee leer je dat je soms naar de orkaan toe moet sturen om de gunstigste wind te pakken; er vanaf sturen, de ogenschijnlijk logische keuze, levert vaak onnodig tijdverlies, onzekere wind en dus uiteindelijk meer risico's op. Soms is er helemaal geen tijd om af te wachten. Maar als de kansen niet helder af te wegen zijn, hoe kies je dan?

'Intuïtie' is het antwoord dat in boeken over leiderschap steeds meer aandacht krijgt. Mooi, maar wat is het? Kun je het pakken, opzoeken, afdwingen? En hoe combineer je dat ongrijpbare van je intuïtie met het gezonde verstand?

Met een roeibootje is een lijn naar voren gebracht tot aan de kop van de havendam. De straffe wind zorgt voor een gemene golfslag, maar twintig man laten zich niet kennen en rukken met de tanden op elkaar de zware tweemaster naar het begin van het remmingwerk op de zuidelijke havendam. Nu wordt het spannend. Duko wil volvallen over bakboord zodra we vaart hebben gemaakt, en zo de noordelijke havendam vrijvaren, maar de wind staat nu recht in de ingang, en het is zeer de vraag of het zal lukken. Tijd om daar over na te denken is er niet. Het lukt. Er komt vaart in het schip, en de stuurman zwaait af. Een laatste ruk, en dan losgooien. De maat geeft een zwiep maar de lijn komt niet los. “Doorgaan!” brult Duko. Hij had er rekening mee gehouden, loopt al naar voren. Precies op tijd, net voordat de lijn ons weer zal gaan afremmen, snijdt hij hem door. Vijftien meter lijn blijven als souvenir achter.

Van je hoofd naar je intuïtie gaan. Je natuurlijke hulpbronnen en helpers gebruiken. Het juiste moment voelen en kiezen. Er zijn allerlei krachten die ons ervan afhouden om naar onze natuurlijke helpers te luisteren. De waan van de dag, ons imago en ego houden ons ervan af om het sterke weefsel van feiten en meningen dat ons bepaalt, in te ruilen voor het veel fijnere rag dat ons in balans houdt in de lege ruimte van het gevoel.

'Zijn wie je bent in het hier en nu' noemen boeddhisten dat: zonder je te laten afleiden door alles wat je niet bent en wat elders thuishoort, zonder te oordelen over jezelf of anderen, maar echte aanwezigheid. 'Presence' is het moderne begrip voor wat er ontstaat als inspiratie, gevoel en verstand samenvloeien en je je ogen opent voor het hier en nu; als de angst voor het oordeel van de anderen plaatsmaakt voor het rotsvaste vertrouwen dat je het juiste doet, zowel voor de anderen als voor jezelf.

Ondanks de toenemende wind staan alle zeilen bij. Duko wil vaart maken. Hij komt naar binnen om over het weer te overleggen.

Dat doet namelijk niet wat er voorspeld wordt. De wind ruimt niet, hij krimpt. We discussiëren over de mogelijke oorzaak. Ik vind er maar één: het aangekondigde laag trekt onder ons door in plaats van boven ons langs, en de daarachter liggende trog trekt veel sneller open dan voorspeld, waardoor de wind niet verder aantrekt, maar juist zal afnemen. Ik adviseer om meer zeil te zetten en een oostelijke route aan te houden. Duko aarzelt; dit is een uiterst ongebruikelijke ontwikkeling. Hij stapt de roef uit, voelt de wind. Dan komt hij terug. "Je hebt gelijk," zegt hij. Ik vraag hem hoe hij tot die conclusie komt. Heel even is het stil. "Intuïtie," zegt hij dan, terwijl hij zich omdraait. Een moment later wordt het rif uit het grootzeil gehaald, en met enkel een rif in de bezaan stuiven we verder.

Als je dat vermogen om in die lege ruimte te stappen niet van nature hebt, hoe kom je dan tot die begenadigde staat van zijn? Is het genade, of kun je het verwerven? Ja, dat kan, al kan het niet zonder spiritualiteit. Een ander woord voor nieuwsgierigheid naar het onzegbare, naar dat wat groter is dan jijzelf. Als je wilt leren om het juiste te doen, zul je op onderzoek uit moeten gaan. Lees Peter Senge, Joseph Jaworski, Chögyam Trungpa Rinpoché, Jamie Sams en anderen en laat je inspireren. Onderzoek welke ego's je allemaal tegenhouden om te zijn wie je bent in het hier en nu, en pel ze een voor een af. Dat is hard werken, jazeker, maar wat je er voor terugkrijgt is de moeite waard en wie zei dat echt leiderschap vanzelf komt? Vrije toegang tot je intuïtie ontstaat pas als je je leeg laat waaien, je bewust wordt van het hier en nu en dan ál je zintuigen op scherp zet, ook het zesde. De beloning is een verbazingwekkend vermogen om het juiste te doen.

Een volle nacht en dag later zeilen we in de late avond terug naar ons uitgangspunt. De wind is aangewakkerd tot stormkracht, de zee voor ons is een groot zwart gat. Ik schuif mijn passer en driehoeken over de kaart, vanaf het achterdek worden om de minuut koers en snelheid doorgegeven. Van de navigatie wordt nu het uiterste gevergd.“Over 1 minuut rode ton aan stuurboord. Direct daarna kun je wenden naar koers 046°!” roep ik uit de roef. "Kluiver kilt!" klinkt van het voordek. Duko weet op wie hij kan vertrouwen, maar neemt zelf zijn beslissingen. "Overstag!" De nacht en de storm dwingen hem om al zijn zintuigen te gebruiken. Het resultaat mag er zijn. Niet lang na middernacht zeilen we over de finish. Als later, veel later, de concurrentie binnenkomt, is de ochtend al weer grauw.