Chaostheorie en Synchroniciteit

Een poosje geleden ben ik me gaan verdiepen in de chaostheorie.

Sindsdien buitelen de fractals over elkaar heen. In het verlengde van de chaostheorie herontdekte ik de toepassing van de Complexity Science op organisaties. In de Verenigde Staten zijn ze daar met name in de zorg heel erg mee bezig. Een basisvraag in complexe organisaties is hoe je processen kunt besturen die onderhevig zijn aan een groot aantal variabelen en die dus van nature ‘chaotisch’ zijn. In het traditionele management wordt dan gezocht naar wetmatigheden, constanten, waar je regels uit kunt halen voor situaties die onderling vergelijkbaar zijn. Complexity Science lacht om die benadering. Regels blijken in zulke situaties bijna altijd ontoereikend.

Maar wat dan?

Arnold Cornelis heeft daar in zijn ‘Logica van het Gevoel’ prachtige ideeën over: exit de regels, enter de communicatieve en emotionele zelfsturing. Pardon? Tja, Cornelis is een filosoof met een buitensporig hoog abstractieniveau. Zijn boek vond ik geweldig, maar hoe je die communicatieve zelfsturing aanpakt terwijl de economische crisis je over de enkels klotst, je medewerkers allemaal een eigen agenda lijken te hebben en je klanten schreeuwen om aandacht, daar houdt Cornelis zich niet mee bezig.

Complexity Science doet dat wel. Daar is de vraag aan de orde hoe je zelfsturing bevordert in een organisatie die door zijn complexiteit spot met de wetten van de centrale sturing. Voor nieuwe leiders is die vraag enorm interessant: nieuw leiderschap gáát over zelfsturing, het bevorderen van persoonlijke groei, niet commanderen maar dienen, loslaten en delegeren. Blijft wel de vraag hoe je daar vorm aan geeft en toch nog een soort overzicht behoudt waardoor je verantwoordelijkheid voor het geheel kunt blijven dragen. Een begin van het antwoord is te vinden in de onderlinge hechtheid van de organisatie: hoe sterker de verbanden tussen de delen, hoe beter de onderlinge afstemming zal zijn en hoe minder regels je nodig hebt om het geheel te besturen. Communicatie dus. Of is het meer? Jawel, véél meer. Het gaat om de gemeenschap.

Synchroniciteit

Alsof de chaostheorie en mijn ontdekkingstocht door de wereld van complexity science nog niet voldoende bewijs van synchroniciteit was, kwamen er nog een aantal signalen bij die benadrukten hoe belangrijk een hechte gemeenschap is in een steeds ingewikkelder universum. Ik las ‘De Prooi’; een geweldig boek van Jeroen Smit over de teloorgang van de abn-Amrobank en de meest treffende illustratie die ik ooit las over hoe je door verdeel-en-heerspolitiek, door juist niét te binden, zelfs het meest solide concern kapot kunt managen.

Ik sprak de topeconoom Lans Bovenberg, die ondanks zijn achtergrond allang denkt in termen van ander kapitaal dan het economisch gedefinieerde, en benadrukt dat de toekomst van onze geïndividualiseerde samenleving ligt in gemeenschapszin.

Ik bezocht een concert van Stef Bos, die een inspirerende conférence hield over ‘deel uitmaken van een geheel’. Bos is getrouwd met een Zuidafrikaanse. Een paar uur vóór zijn concert was ik op bezoek bij een goede vriendin die net getrouwd is met een man uit Kameroen. Op het feest trof ik een zeldzaam bonte verzameling van kleuren en achtergronden, waardoor ik met de neus werd gedrukt op het contrast tussen het westerse individualisme en de Afrikaanse, collectivistische cultuur. Dat contrast zette me aan het denken over hoe we de voordelen van die twee culturele benaderingen kunnen benutten in termen van modern leiderschap. Het levert een puzzel op waar ik nog lang niet alle stukjes van heb gelegd, maar die enorm boeiende perspectieven in zich bergt.

En ik las een artikel van een goede vriend, een Amerikaanse hoogleraar die zich al jaren, zonder dat ik dat wist, verdiept in complexity science. Ik spreek hem doorgaans over een heel andere kant van zijn werk, en ontdekte opeens dat we allerlei nieuwe dwarsverbanden gemeen hebben die zich uitstrekken van theorieën over sociale verandering tot spirituele noties over leiderschap. Zo lopen er allerlei onzichtbare, maar wel kenbare lijnen over de aardbol, die myriaden mensen met elkaar verbinden, soms losjes, maar allengs hechter als je er aandacht aan schenkt.

Leylines

Een poos geleden schreef ik een essay over die lijnen, die ik de ‘Leylines of Leadership’ noemde. Daarin werk ik een beeld uit dat door de verbinding met complexity science opeens nog veel sterker wordt; inmiddels zie ik allerlei oude en nieuwe vrienden die als pelgrims onderweg zijn naar de toekomst, onzichtbaar met elkaar verbonden via de leylijnen die door al hun verschillende paden worden gevormd. Het aardige van die verbindingen is dat ze gemaakt zijn van hetzelfde ragfijne weefsel dat het mogelijk maakt om als leider temidden van chaos en complexiteit gefocust en handelingsbekwaam te blijven. Dat weefsel, elastisch en sterk als zijde, is opgebouwd uit vertrouwen, respect en liefde voor elkaar.